تحلیل مضمون، رویکردی جهت تحلیل متون منظوم و منثور در درس «نظم عرفانی1» رشته آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان (مطالعه موردی داستان شیخ صنعان)

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

عضو هیأت علمی گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889 -14665تهران، ایران

چکیده

یکی از دروسی که دانشجویان در رشته آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فرهنگیان می­ گذرانند درس «نظم عرفانی1» است که دو اثر عرفانی منطق­ الطیر و حدیقه ­الحقیقه را دربرمی ­گیرد. بخشی از سرفصل ­ها که به منطق ­الطیر برمی­ گردد درباره تحلیل داستان شیخ صنعان است. هدف از این پژوهش، استفاده از تحلیل مضمون به ‏عنوان رویکردی جهت تحلیل متون منظوم و منثور درس نظم عرفانی1 رشته آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان است. جامعه این پژوهش، متن داستان شیخ صنعان در منطق ‏الطیر عطار نیشابوری است که به روش سرشماری کل متن داستان، بررسی شده است. تحلیل مضامین داستان مزبور، برای رسیدن به مضامین کلی متون است تا یاددهنده در فرایند یاددهی-یادگیری بتواند صورت و محتوا را به مخاطبان منتقل و درک عمیقی نسبت به متن ایجاد نماید؛ چرا که حجم سرفصل‌های درس و زمانی که به آن‎ها اختصاص داده شده است، خیلی با هم متناسب نیستند. این تحقیق با روش تحلیل مضمون به شیوه استقرایی انجام گرفت. داده ­ها از طریق مطالعه متن، گردآوری و پس از ایجاد کدهای اولیه، مضامین، جست‎وجو، بازبینی و درنهایت، مضامین اصلی و محوری نام ­گذاری شد. در مجموع، همه محورها ذیل هفت محور اصلی: تکیه بر تقوا، قضای خداوند، وجود عقبه در زندگی انسان­ها، ایمان، بلای عشق، رسیدن به مقام توکل و فضل خداوند قرار گرفت. هرکدام از این محورها در ترکیب و بازبینی مضامین گزینشی به­دست آمد. در میان مضامین اصلی داستان، بیشترین مضامین به عشق و بلای عشق اختصاص ­یافته است. نتیجه اینکه در طریقت نمی­ توان به تقوا و دانش تکیه نمود نیز قضای خداوند هر لحظه در کمین است و فضل او به وسیله توبه و تضرع و شفاعت، دست‎گیر خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Thematic Analysis, an Approach to the Analysis of Verse and Prose Texts in the Course "Gnostic Order 1" of the Persian Language and Literature Field of Farhangian University (A Case Study of Sheikh Sanan)

نویسندگان [English]

  • Mohamad Paknahad
  • Ali Najafi
Faculty member, Department of Persian Language and Literature, Farhangian University, postal box: 14665-889, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the courses that students take in the field of Persian language and literature at Farhangian University is the course "Gnostic Order 1" which includes two gnostic works of Manteq al-Tayir and Hadiqah al- Haghiqat. A part of the syllabus of Manteq Al-Tir's is about the analysis of Sheikh Sanan's story. The purpose of this research is to use thematic analysis as an approach to analyze the verse and prose texts of the gnostic order 1 of the Persian language and literature department of Farhangian University. The subject of this research is the text of the story of Sheikh Sanan in Attar Neishabouri's Manteq Al-Tir which has been examined by the census method of the entire text of the story. The analysis of the themes of the story is to reach the general themes of the texts so that the teacher in the teaching-learning process can convey the form and content to the audience and create a deep understanding of the text; because the amount of lesson topics and the time allocated to them are not very proportional. This research was done using thematic analysis in an inductive way. The data was collected through reading the text and after creating the initial codes, themes were searched, reviewed and finally, the main and central themes were named. In total, all codes were placed under the seven main themes: relying on piety, God's judgment, the existence of obstacles in human life, faith, the scourge of love, reaching the position of trust and God's grace. Each of these themes was obtained by combining and reviewing selected themes. Among the main themes of the story, most of the themes are devoted to love and the woes of love. As a result, you cannot rely on piety and knowledge in the Tariqat, and God's judgment is lurking every moment, and His grace will be benefited through repentance, supplication, and intercession.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gnostic order
  • analysis of prose and verse texts
  • teaching Persian language and literature
  • Sheikh Sanan
  • Manteq al-Tayr